Cartoon Background

Senin, 15 April 2013

PENULISAN UNSUR SERAPAN



Dalam perkembangannya, bahasa Indonesia menyerap unsur dari pelbagai bahasa lain, baik dari bahasa daerah maupun dari bahasa asing, seperti Sansekerta, Arab, Portugis, Belanda, atau Inggris. Berdasarkan taraf integrasinya, unsur pinjaman yang belum sepenuhnya terserap ke dalam bahasa Indonesia, seperti reshuffle, shuttle cock, I’ exploitation de I’homme par I’homme. Unsure-unsur ini dipakai dalam konteks bahasa Indonesia, tetapi pengucapannya masih mengikuti cara asing. Kedua, unsur pinjaman yang pengucapan dan penulisannya disesuikan dengan kaidah bahasa Indonesia. Dalam hal ini diusahakan agar ejaannya hanya diubah seperlunya sehingga bentuk Indonesianya  masih dapat dibandingkan dengan bentuk asalnya.
Kaidah ejaan yang berlaku bagi unsur serapan itu sebagai berikut.
aa (Belanda) menjadi a
            paal                                                    pal
            baal                                                    bal
            octaaf                                                 oktaf
ae tetap ae jika tidak bervariasi dengan e
            aerobe                                                aerob
            aerodinamics                                    aerodinamika
ae, jika bervariasi dengan e, menjadi e
            haemoglobin                                    hemoglobin
            haematite                                          hematite
ai tetap ai
            trailer                                                  trailer
            caisson                                              kaison
au tetap au
            audiogram                                         audiogram
            autotroph                                           autotrof
            tautomer                                             tautomer
            hydraulic                                            hidraulik
            caustic                                                kaustik
c di muka a, u, o, dan konsonan menjadi k
            calomel                                              kalomel
            construction                                      konstruksi
            cubic                                                  kubik
            coup                                                   kup
            classification                                     klasifikasi
            crystal                                                 Kristal
c di muka e, i, oe, dan y menjadi s
            central                                                sentral
            cent                                                    sen
            cybernetics                                        sibernetika
            circulation                                         sirkulasi
            cylinder                                              silinder
            coelom                                               selom
cc di muka o, u, dan konsonan menjadik k
            accommodation                                akomodasi
            acculturation                                     akulturasi
            acclimatization                                 aklimatisasi
            accumulation                                    akumulasi
            acclamation                                      aklamasi
cc di muka e dan i menjadi ks
            accent                                                aksen
            accessory                                          aksesori
            vaccine                                              vaksin
cch dan ch di muka a, o, dan konsonan menjadi k
            saccharin                                          sakarin
            charisma                                            karisma
            cholera                                               kolera
            chromosome                                     kromosom
            technique                                          teknik
ch yang lafalnya s atau sy menjadi s
            echelon                                              eselon
            machine                                             mesin
ch yang lafalnya c menjadi c
            check                                                  cek
            China                                                 Cina
ç (Sansekerta) menjadi s
            çabda                                                 sabda
            çastra                                                 sastra
e tetap e
            effect                                                  efek
            description                                        deskripsi
            synthesis                                           sintesis
ea tetap ea
            idealist                                               idealis
            habeas                                               habeas
ee (Belanda) menjadi e
            stratosfeer                                         stratosfer
            systeem                                             system
ei tetap ei
            eicosane                                            eikosan
            eidetic                                                eidetic
            einsteinium                                       einsteinium
eo tetap eo
            stereo                                                 stereo
            geometry                                            geometri
            zeolite                                                zeolit
eu tetap eu
            neutron                                              neutron
            eugenol                                             eugenol
            europium                                           europium
f tetap f
            fanatic                                                fanatic
            factor                                                  factor
            fossil                                                   fosil
gh menjadi g
            sorghum                                            sorgum
gue menjadi ge
            igue                                                    ige
            gigue                                                  gige
i pada awal suku kata di muka vocal tetap i
            iambus                                               iambus
            ion                                                      ion
            iota                                                      iota
ie (Belanda) menjadi i jika lafalnya i
            politiek                                               politik
            riem                                                    rim
ie tetap ie jika lafalnya bukan i
            variety                                                varietas
            patient                                                pasien
            efficient                                              efisien
kh (Arab) tetap kh
            khusus                                               khusus
            akhir                                                   akhir
ng tetap ng
            contingent                                         kontingen
            congres                                              kongres
            linguistics                                          linguistik
oe (oi Yunani) menjadi e
            oestrogen                                          estrogen
            oenology                                           enology
            foetus                                                 fetus
oo (Belanda) menjadi o
            komfoor                                              kompor
            provoost                                             provos
oo (Inggris) menjadi u
            cartoon                                               kartun
            proof                                                   pruf
            pool                                                    pul
oo (vocal ganda) tetap oo
            zoology                                              zoology
            coordination                                      koordinasi
ou menjadi u jika lafalnya u
            gouverneur                                        gubernur
            coupon                                               kupon
            contour                                               kontur
ph menjadi f
            phase                                                 fase
            physiology                                         fisiologi
            spectrograph                                     spektrograf
ps tetap ps
            pseudo                                               pseudo
            psychiatry                                          psikiatri
            psychosomatic                                 psikosomatik
pt tetap pt
            pterosaur                                           pterosaur
            pterydology                                       pteridologi
            ptyalin                                                ptyalin
q menjadi k
            aquarium                                           akuarium
            frequency                                          frekuensi
            equator                                              ekuator
rh menjadi r
            rhapsody                                            rapsodi
            rhombus                                            rombus
            rhythm                                                ritme
            rhetoric                                               retorika
sc di muka a, o, u, dan konsonan menjadi sk
            scandium                                          skandium
            scotopia                                             skotopia
            scutella                                              skutela
            sclerosis                                            sklerosis
            scriptie                                               skripsi
sc di muka e, i, dan y menjadi s
            scenography                                     senografi
            scintillation                                        sintilasi
            scyphistoma                                      sifistoma
sch di muka vokal menjadi sk
            schema                                              skema
            schizophrenia                                   skizofrenia
            scholasticism                                    skolatisisme
t di muka i menjadi s jika lafalnya s
            ratio                                                    rasio
            action                                                 aksi
            patient                                                pasien
th menjadi t
            theocracy                                           teokrasi
            orthography                                       ortografi
            thiopental                                          tiopental
            thrombosis                                         trombosis
            methode (Belanda)                          metode
u tetap u
            unit                                                     unit
            nucleolus                                          nukleolus
            structure                                             struktur
            institute                                              institut
ua tetap ua
            dualism                                              dualisme
            aquarium                                           akuarium
ue tetap ue
            suede                                                 sued
            duet                                                    duet
ui tetap ui
            equinox                                              ekuinoks
            conduite                                             konduite
uo tetap uo
            fluorescein                                        fluoresein
            quorum                                              kuorum
            quota                                                  kuota
uu menjadi u
            prematuur                                          prematur
            vacuum                                              vakum
v tetap v
            vitamin                                               vitamin
            television                                           televisi
            cavalry                                               kavaleri
x pada awal kata tetap x
            xanthate                                            xantat
            xenon                                                 xenon
            xylophone                                         xilofon
x pada posisi lain menjadi  ks
            executive                                           eksekutif
            taxi                                                      taksi
            exudation                                          eksudasi
            latex                                                    lateks
xc di muka e dan i menjadi ks
            exception                                           eksepsi
            excess                                                ekses
            excision                                             eksisi
            excitation                                           eksitasi
xc di muka a, o, u, dan konsonan menjadi ksk
            excavation                                         ekskavasi
            excommunication                            ekskomunikasi
            excursive                                           ekskursif
            exclusive                                           eksklusif
y tetap y jika lafalnya y
            yakitori                                               yakitori
            yangonin                                           yangonin
            yen                                                     yen
            yuan                                                   yuan
y menjadi i jika lafalnya i
            yttrium                                                itrium
            dynamo                                              dinamo
            propyl                                                 propil
            psychology                                        psikologi
z tetap z
            zenith                                                 zenith
            zirconium                                          zirkonium
            zodiac                                                zodiak
            zygote                                                zigot
Konsonan ganda menjadi tunggal kecuali kalau dapat membingungkan.
Misalnya :
            gabbro                        gabro                          commission              komisi
            accu                           aki                               ferrum                        ferum
            effect                           efek                             salfeggio                    salfegio
Tetapi :
            Mass                           massa

Catatan:
1.    Unsur pungutan yang sudah lazim dieja secara Indonesia tidak perlu lagi diubah.
Misalnya: kabar, sirsak, iklan, perlu, bengkel, hadir.
2.    Sekalipun dalam ejaan yang disempurnakan huruf q dan x diterima sebagai bagian abjad bahasa Indonesia, unsur yang mengandung kedua huruf itu diindonesiakan menurut kaidah yang terurai diatas. Kedua huruf itu dipergunakan dalam penggunaan tertentu saja seperti dalam pembedaan nama dan istilah khusus.
Di samping pegangan untuk penulisan unsur serapan tersebut di atas, berikut ini didaftarkan juga akhiran-akhiran asig serta penyesuaiannya dalam bahasa Indonesia. Akhiran itu diserap sebagai bagian kata utuh. Kata seperti standarisasi, efektif, dan implementasi diserap secara utuh di samping kata standar, efek, dan implement.
-aat (Belanda) menjadi –at
            advocaat                                            advokat
-age menjadi –ase
            percentage                                        persentase
            etalage                                               etalase
-al, -eel (Belanda), -aal (Belanda) menjadi –al
            structural, structureel                      structural
            formal, formeel                                 formal
            normal, normaal                               normal
-ant menjadi –an
            accountant                                        akuntan
            informant                                           informan
-archy, -archie (Belanda) menjadi –arki
            anarchy, anarchie                            anarki
            oligarchy, oligarchie                        oligarki
-ary, -air (Belanda) menjadi -er
            complementary, complementair    komplementer
            primary, primair                                 primer
            secondary, secundair                     sekunder
-(a)tion, -(a)tie (Belanda) menjadi –asi, -si
            action, actie                                       aksi
            publication, publicatie                     publikasi
-eel (Belanda) menjadi –el
            idëel                                                   ideel
            materieel                                            materiel
            moreel                                                morel
-ein tetap -ein
            casein                                                kasein
            protein                                                protein
-ic, -ics, -ique, -iek, -ica (Belanda) menjadi –ik, -ika
            logic, logica                                       logika
            phonetics, phonetiek                      fonetik
            physics, physica                              fisika
            dialectics, dialektica                        dialektika
            technique, techniek                         teknik
-ic, -isch (adjektiva Belanda) menjadi –ik
            electronic, elektronisch                   elektronik
            mechanic, mechanisch                  mekanik
            ballistic, ballistisch                           balistik
-ical, -isch (Belanda) menjadi –is
            economical, economisch                ekonomis
            practical, practisch                           praktis
            logical, logisch                                  logis
-ile, -iel menjadi –il
            percentile, percentiel                       pesentil
            mobile, mobiel                                  mobil
-ism, -isme (Belanda) menjadi –isme
            modernism, modernisme               modernism
            communism, communisme           komunisme
-ist menjadi –is
            publicist                                             publisis
            egoist                                                 egois
-ive, -ief (Belanda) menjadi –if
            descriptive, descriptief                     deskriptif
            demonstrative, demonstratief         demonstrative
-logue menjadi –log
            catalogue                                           catalog
            dialogue                                             dialog
-logy, -logie (Belanda) menjadi –logi
            technology, technologie                 teknologi
            physiologiy, physiologie                 fisiologi
            analogy, analogie                            analogi
-loog (Belanda) menjadi –log
            analoog                                             analog
            epiloog                                               epilog
-oid, -oide (Belanda) menjadi –oid
            hominoid, hominoide                      hominoid
            anthropoid, anthropoide                 anthropoid
-oir(e) menjadi –oar
            trotoir                                                  trotoar
            repertoire                                           repertoar
-or, -eur, (Belanda) menjadi –ur, -ir
            director, directuer                             direktur
            inspector, inspecteur                       inspektur
            amateur                                              amatir
            formateur                                           formatur
-or tetap –or
            dictator                                               diktator
            corrector                                             korektor
-ty, -teit (Belanda) menjadi –tas
            university, universiteit                     universitas
            quality, kwaliteit                                kualitas
-ure, -uur (Belanda) menjadi –ur
            structure, struktuur                           struktur
            premature, prematuur                      prematur

Tidak ada komentar:

Posting Komentar